કઈ રીતે બને છે ઓક્સિજન અને કઈ કંપનીઓ બનાવે છે?

કોરોનાના વધતા કહેરથી સ્થિતિ એવી ઊભી થઈ ગઈ છે કે, હોસ્પિટલોમાં બેડ ઓછા પડી રહ્યા છે અને ઓક્સિજન સિલેન્ડરની અછત ઊભી થઈ ગઈ છે. એવામાં ઘણી સ્ટીલ, પેટ્રોલિયમ અને ફર્ટિલાઈઝર કંપનીઓ પણ પોતાના ઉપયોગમાં આવતા ઓક્સિજન સિલેન્ડર હોસ્પિટલોને સપ્લાય કરી રહી છે. એવામાં ઘણા લોકોને એ પ્રશ્ન થઈ રહ્યો છે કે, આખરે જે ઓક્સિજનનો વાતાવરણમાં આટલી મોટી માત્રમાં છે, તેના સિલેન્ડરની અછત કઈ રીતે ઊભી થઈ ગઈ? આવો જાણીએ ઓક્સિજનની આખી ઈકોનોમિક્સ.

પહેલા જાણીએ ઓક્સિજન કઈ રીતે બને છે?
ઓક્સિજન ગેસ ક્રાયોજેનિક ડિસ્ટિલેશન પ્રોસેસ દ્વારા બને છે. આ પ્રક્રિયામાં હવાને ફિલ્ટર કરવામાં આવે છે, જેથી ધૂળ-માટીને હટાવી શકાય. તે પછી ઘણા તબક્કામાં હવાને કોમ્પ્રેસ કરવામાં આવે છે. તે પછી કોમ્પ્રેસ થઈ ચૂકેલી હવાને મોલીક્યૂલર ચારણી એડજોર્બરથી ટ્રીટ કરવામાં આવે છે, જેથી હવામાં રહેવા પાણીના કણો, કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને હાઈડ્રોકાર્બનને અલગ કરી શકાય.

આ સમગ્ર પ્રક્રિયામાંથી પસાર થયા બાદ કોમ્પ્રેસ થઈ ચૂકેલી હવા ડિસ્ટિલેશન કોલમમાં આવે છે, જ્યાં પહેલા તેને ઠંડી કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા એક પ્લેટ ફિન હીટ એક્સચેન્જર એન્ડ એક્સ્પાન્શન ટર્બાઈન દ્વારા થાય છે અને તે પછી 185 ડિગ્રી સેન્ટીગ્રેડ પર તેને ગરમ કરવામાં આવે છે, જેનાથી તેને ડિસ્ટિલ્ડ કરવામાં આવે છે. ઉલ્લેખનીય છે કે, ડિસ્ટિલ્ડની પ્રક્રિયામાં પાણીને ઉકાળવામાં આવે છે અને તેની વરાળને કન્ડેન્સ કરી જમા કરી લેવાય છે. આ પ્રક્રિયાને અલગ-અલગ સ્ટેજમાં ઘણી વખત કરવામાં આવે છે, જેથી નાઈટ્ર્રોજન, ઓક્સિજન અને અર્ગન જેવા ગેસ અલગ-અલગ થઈ જાય છે. આ પ્રક્રિયા પછી લિક્વિડ ઓક્સિજન અને ગેસ ઓક્સિજન મળે છે.

વિડીયોમાં જુઓ કઈ રીતે બને છે ઓક્સિજન

કઈ-કઈ કંપનીઓ બનાવે છે ઓક્સિજન?
ભારતમાં એક બે નહીં, પરંતુ ઘણી બધી કંપનીઓ ઓક્સિજન ગેસ બનાવે છે. આ ઓક્સિજનનો ઉપયોગ માત્ર હોસ્પિટલોમાં જ નહીં, પરંતુ બધા ઉદ્યોગો- જેમકે સ્ટીલ, પેટ્રોલિયમ વગેરેમાં પણ થાય છે. ઓક્સિજન બનાવતી કેટલીક કંપનીઓના નામ આ રહ્યા-

- એલનબરી ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ગેસીઝ લિમિટેડ
- નેશનલ ઓક્સિજન લિમિટેડ
- ભગવતી ઓક્સિજન લિમિટેડ
- ગગન ગેસીઝ લિમિટેડ
- લિંડે ઈન્ડિયા લિમિટેડ
- રીફેક્સ ઈન્ડસ્ટીઝ લિમિટેડ.
- આઈનોક્સ એર પ્રોડક્ટ્સ લિમિટેડ.

કઈ-કઈ કંપનીઓ હોસ્પિટલને ઓક્સિજન સપ્લાય કરે છે?
ઘણી કંપનીઓ હોસ્પિટલોને ઓક્સિજન સપ્લાય કરી રહી છે. સરકારે પણ હોસ્પિટલોમાં ઓક્સિજનની અછતને જોતાં ઉદ્યોગોને ઓક્સિજન સિલેન્ડર સપ્લાય કરવા પર હાલ રોક લગાવી દીધી છે. આવો જાણીએ કઈ કંપનીઓ હોસ્પિટલોને ઓક્સિજન પહોંચાડી રહી છે.

- ટાટા સ્ટીલ 200-300 ટન લિક્વિડ મેડિકલ ઓક્સિજન રોજ બધી હોસ્પિટલો અને રાજ્ય સરકારોને મોકલી રહી છે.

- મહારાષ્ટ્રમાં કોરોનાના વધતા કેસોને જોતાં જિંદાલ સ્ટીલ તરફથી રાજ્ય સરકારને રોજનો લગભગ 185 ટન ઓક્સિજન સપ્લાય કરાઈ રહ્યો છે. એટલું જ નહીં, જિંદાલ સ્ટીલ તરફથી છત્તીસગઢ અને ઓડિશામાં પણ 50-100 મેટ્રિક ટન ઓક્સિજન હોસ્પિટલોને સપ્લાય કરવામાં આવી રહ્યો છે.

- આર્સેલર મિત્તલ નિપ્પો સ્ટીલ 200 મેટ્રિક ટન સુધી લિક્વિડ ઓક્સિજન રોજ હોસ્પિટલો અને રાજ્ય સરકારોને સપ્લાય કરી રહી છે.

- સેલએ પોતાના બોકારો, ભિલાઈ, રાઉરકેલા, દુર્ગાપુર, બરનપુર જેવા સ્ટીલ પ્લાન્ટ્સથી લગભઘ 33,300 ટન સુધી લિક્વિડ ઓક્સિજન સપ્લાય કર્યો છે.

- રિલાયન્સે પણ ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રને ઓક્સિજન સપ્લાય કર્યો છે.