પોલીસ ઈચ્છે તો વ્હોટ્સએપ પર કેટલા વર્ષ પહેલા ડિલીટ થયેલા મેસેજ, ચેટને પાછા મેળવી શકે?

મુંબઈ: કોઈપણ ક્રાઈમ કેસમાં હવે ડિજિટલ ફોરેન્સિક તપાસનું મહત્વ દિવસેને દિવસે વધી રહ્યું છે. પોલીસ ઘણીવાર મોબાઈલ ફોનના લોકેશન, ચેટિંગ કે પછી તેમાં રહેલી બીજી વસ્તુઓથી મોટા-મોટા કેસ પણ સોલ્વ કરી નાખતી હોય છે. હવે સ્માર્ટફોન વાપરનારા લોકો લગભગ વ્હોટ્સએપ વાપરતા જ હોય છે ત્યારે તેની ચેટ હિસ્ટ્રી પણ ઘણીવાર પોલીસને ઉપયોગી થઈ પડતી હોય છે. નવાઈની વાત એ છે કે પોલીસ જો ધારે તો ડિલીટ કરી દેવાયેલા વર્ષો જૂના વ્હોટ્સએપ મેસેજ પણ પાછા મેળવી શકે છે. આ મામલે સુશાંત કેસમાં પોલીસને મદદ કરનારા એક પૂર્વ અધિકારીએ ઘણી મહત્વની વાતો જણાવી છે.

સુશાંતના કેસમાં માર્કંડ વાઘ અને તેમની ટીમે 120 જેટલા મોબાઈલ અને લેપટોપને ફેંદ્યા છે. આ કેસમાં ડ્રગ્સનો એંગલ બહાર આવતા અનેક સેલિબ્રિટીઝના ફોન અને લેપટોપ પોલીસે જપ્ત કર્યા હતા, અને તેમને ફોરેન્સિક તપાસ માટે મોકલ્યા હતા. માર્કંડ વાઘનું કહેવું છે કે, વ્હોટ્સએપ પર તમે જો કોઈ મેસેજ ડિલીટ કરી નાખ્યા હોય તો પણ પાંચ વર્ષ જૂના મેસેજ પણ પાછા મેળવી શકાય છે. તેમનું કહેવું છે કે આજના સમયમાં તમારો ડેટા જ તમારો દુશ્મન છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ડ્રગ્સ કેસમાં તેમણે 15 લાખ ઈમેજ તેમજ ચેટ પાછા મેળવ્યા છે.

તેમણે જણાવ્યું હતું કે તેમણે સુશાંત કેસમાં સેંકડો ટીબી (1 ટીબી એટલે એક હજાર જીબી) ડેટા એકત્ર કર્યો છે. આ તમામ ડેટા વ્હોટ્સએપ મેસેજના સ્વરુપમાં હતો. જેમાં ઈમેજ, ટેક્સ્ટ સહિતની અલગ-અલગ વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. વ્હોટ્સએપ પર મોકલાતા મેસેજ ઈન્ક્રિપ્ટેડ હોય છે. જેથી પહેલા તો તેને એક્સ્ટ્રેક્ટેડ કરી ડિક્રિપ્ટેડ કરવા પડે છે, અને ત્યારબાદ આ મેસેજ દેખાતા થાય છે. વળી, આ રીતે પ્રાપ્ત કરાયેલો ડેટા તે કોર્ટમાં ઈલેક્ટ્રોનિક પુરાવા તરીકે રજૂ કરતા પહેલા તે પહેલા તેની ઈન્ટિગ્રિટી અકબંધ રહે તે પણ જરુરી છે.

મહારાષ્ટ્ર પોલીસમાં આસિસ્ટન્ટ પોલીસ ઈન્સ્પેક્ટર તરીકે ફરજ બજાવી ચૂકેલા માર્કંડ વાઘ પોતે ઈલેક્ટ્રોનિક એન્જિનિયર છે. તેઓ હાલ એનસીબી, ઈડી તેમજ અન્ય એજન્સીને સુશાંત કેસ સાથે સંકળાયેલા વ્હોટ્સએપ ચેટ, ઈમેજ, ઈમેલ તેમજ ડેટાને વિવિધ ફોન તેમજ લેપટોપમાંથી મેળવી રહ્યા છે. એવિડન્સ એક્ટ કલમ 65 (બી) હેઠળ લેપટોલ તેમજ મોબાઈલમાંથી એકત્ર કરાયેલા પુરાવા કોર્ટમાં પણ માન્ય છે. મુંબઈ પોલીસ સાથે કામ કરતી વખતે માર્કંડ વાઘ ક્રાઈમ બ્રાંચ તેમજ એન્ટી-ટેરરિસ્ટ સ્કવોડમાં પણ ફરજ બજાવી ચૂક્યા છે. તેમણે 2017માં નોકરી છોડીને ડેટા સિક્યોરિટીને લગતી પોતાની કંપની શરુ કરી હતી અને તેમાં તેમનો ભાઈ પણ સાથ આપી રહ્યો છે. તેમનો ભાઈ પણ પહેલા પોલીસમાં જ હતો.