ભારતીય યુવક-યુવતીઓની લગ્ન કરવાની ઉંમરમાં વધારો

અસ્મિતા દવે > અમદાવાદ Asmita.dave@timesgroup.com

સમાજમાં શિક્ષણ અને ટેક્‌નોલોજીના ઉપયોગનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે, તે સાથે સામાજિક બાબતોમાં પણ પરિવર્તન આવી રહ્યું છે. ભારતીય યુવાનોની લગ્નની ઉંમર પણ વધી રહી હોવાનું વસતી ગણતરીના આંકડામાં સામે આવ્યું છે. તાજેતરમાં જ ભારત સરકારના ગૃહ મંત્રાલય દ્વારા વર્ષ 2011ની વસ્તી ગણતરીનો અહેવાલ જાહેર કરાયો છે. જેમાં વર્ષ 2001 કરતાં 2011માં યુવાનોની લગ્ન કરવાની ઉંમર વધી હોવાનો ઉલ્લેખ છે.

2011ની વસતીના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે, ‘વર્ષ 2001માં યુવાનોની આદર્શ લગ્ન વય 22.6 વર્ષની હતી, જ્યારે દસ વર્ષમાં આ પરિસ્થિતિમાં થોડું પરિવર્તન આવ્યું છે. હવે આ ઉંમર 23.5 વર્ષની થઇ છે. યુવતીઓના મુદ્દે જણાવાયું છે કે, 2001માં લગ્ન કરવાની આદર્શ વય 18.2 વર્ષની હતી, તે હવે વધીને 19.2 વર્ષની થઇ છે.

આ સામાજિક બદલાવ અંગે વાત કરતા સમાજશાસ્ત્રી ગૌરાંગ જાનીએ કેટલાંક અગત્યના પરિબળો ગણાવ્યા છે. તેઓ જણાવે છે કે, ‘આજે યુવાનો સાથે યુવતીઓમાં પણ શિક્ષણનું પ્રમાણ વધ્યું છે. શિક્ષણનું પ્રમાણ જેટલું ઊંચું જશે એટલું જ લગ્નની વયનું પ્રમાણ પણ ઊંચું જશે. યુવતીઓના અભ્યાસ સાથે વાલીઓમાં પણ જાગૃતિ આવતી જાય છે, પછી તે ગ્રામ્ય વિસ્તારના લોકો હોય કે શહેરના. હવે જે નવી પેઢીના માતા-પિતા છે, તેઓ શિક્ષિત છે, તેથી તેઓ નવા વિચારોથી રંગાયેલાં છે, તેથી તેઓ દીકરીઓના શિક્ષણનું મહત્વ સમજે છે. આજે છોકરીઓ પણ પોતાની કારકિર્દી અને સ્વતંત્ર વિચારોનું મહત્વ સમજતી થઈ છે. તેમની સાથે અભ્યાસ કરતા અને લગ્ન કરવામાં યોગ્ય ઉંમરને ધ્યાનમાં રાખતા અન્ય વિદ્યાર્થીઓના કારણે પણ તેમના પર એક હકારાત્મક પ્રેશર ઊભું થાય છે.’

યુવાનોની લગ્નની વય વધવાના એક અગત્યના સામાજિક મુદ્દા વિશે વાત કરતા જાની જણાવે છે કે, આજે દેશમાં માત્ર 19 ટકા જ સંયુક્ત પરિવારો છે, જ્યારે 91 ટકા પરિવાર વિભક્ત કુટુંબમાં રહે છે, તેથી તેમના પર દાદા-દાદી કે વડીલોના રૂઢિગત વિચારોનું દબાણ કે અસર નથી હોતા. તેઓ પોતાના સ્વતંત્ર નિર્ણયો લઈ શકે છે. તેના કારણે પણ લગ્નની વય વધે છે.