તમારા ઘરના પંખા બદલાવીને કરી શકશો વર્ષે હજારો રૂપિયાની બચત, દિલ્હીમાં થયો આ પ્રયોગ

સંજય દત્તા, નવી દિલ્હીઃ દિલ્હીમાં 2 બેડરુમ ધરાવતા ફ્લેટના ચાર પંખાને બદલવામાં આવે તો તમે એક વર્ષમાં લગભગ 4,000 રૂપિયા બચાવી શકો છો. આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયાને પરંતુ હકીકતમાં તમારા નોર્મલ ફેનને સુપર એફિશિયન્ટ પંખા વડે બદલવાથી તમે હજારો રુપિયાની બચત કરી શકો છે. આવા પંખા ઉર્જા મંત્રાલય હેઠળની એનર્જી એફિશિયન્સ સર્વિસિઝ લિમિટેડ (EESL) પાસેથી પોસાય તેવા દરે મેળવી શકો છો. EESLના જણાવ્યા મુજબ, જો સરેરાશ બે બેડરૂમવાળા મકાનમાં ચાર સામાન્ય પંખાના બદલે સુપર-એફિશિયન્સ પંખા લગાવવામાં આવે તો વાર્ષિક ચાર હજાર રૂપિયા સુધીની બચત થઈ શકે છે.

દર વર્ષે કરોડો રૂપિયાની બચત શક્ય

આ અભ્યાસ દિલ્હીના બજારો પર આધારિત છે. આ મુજબ દરેક સુપર ફેનના કારણે એક વર્ષમાં 192 યુનિટ ઓછો વપરાશ થશે, જેના કારણે 960 રૂપિયાની બચત થશે. EESLએ વર્ષના 8 મહિના માટે રોજ 16 કલાક પંખા ચલાવવાની અને યુનિટ દીઠ રૂ.5 ની વીજળીના આધારે આ આંકડો સામે રાખ્યા છે. જો આવા 10 લાખ પંખાઓ છે, તો દર વર્ષે 192 મિલિયન યુનિટ વીજળી બચાવી શકાય છે અને 96 કરોડ રૂપિયાની બચત થઈ શકે છે.

સુપર ફેન્સ શું છે?

હાલ બ્યુરો ઓફ એનર્જી એફિશિયન્સી (BEE) માર્કેટમાં જે વેચાય છે તે 75-80 વોટનો પંખો હોય છે, જ્યારે સુપર ફેન્સમાં માત્ર 25 વોટનો જ વપરાશ થાય છે. BEEના સ્ટાર રેટિંગ સિસ્ટમમાં ‘એફિશિએન્ટ’ ટેગવાળા પંખા પણ હોય છે, જોકે સુપર ફેન્સ સારા માનવામાં આવે છે, કેમ કે આવા પંખાથી વીજળી વધુ બચાવી શકાય છે. જોકે લોકો આવા પંખા ઘરમાં લગાવતા નથી. રિસર્ચ પેપર મુજબ ભારતમાં સિલિંગ ફેન્સ વધુ વેચાય છે અને તેની કાર્યક્ષમતા ખૂબ ઓછી હોય છે.

યોજના બની હતી પણ ચાલી નહીં

EESLએ વર્ષ 2015માં કેન્દ્ર સરકારની યોજના ‘ઉજાલા’ની સાથે સાથે એક રિપ્લેસમેન્ટ પ્રોગામ પણ શરૂ કર્યો હતો. 'ઉજાલા' હેઠળ, સામાન્ય બલ્બ અને સીએફએલ લેમ્પ્સને એલઇડી બલ્બથી બદલવાના હતા. 'ઉજાલા' યોજનાને મોટી સફળતા મળી છે અને આ યોજનાથી 47,568 મિલિયન યુનિટ અથવા રૂ.19,027 કરોડની બચત થઈ છે. પરંતુ સુપર ફેન્સ યોજનાને ડિસ્કોમ્સ તરફથી આધાર ન મળ્યો અને તે યોજના નિષ્ફળ ગઈ. પાંખોનો ઉપયોગ બલ્બ કરતા વધુ થાય છે, તેથી આ દ્વારા ઘણી વીજળી બચાવી શકાય છે.