એપશહેર

Child Health: બાળકના સતત વધતા વજનથી પરેશાન? જીવલેણ બીમારીઓને આમંત્રણ મળે તે પહેલાં અજમાવો ન્યૂટ્રિશનિસ્ટની 3 ટિપ્સ

Childhood Obesity: બાળકોમાં મેદસ્વિતા એક મેડિકલ કન્ડિશન છે જે નાની ઉંમર અને કિશોરવયે અનેક શારિરીક તકલીફોને નિમંત્રણ આપે છે. બાળકોમાં સતત વધતું વજન આગળ જતાં ક્રોનિક ડિઝીઝમાં પરિવર્તિત થાય છે.

Authored byહેતલ ડાભી | I am Gujarat 18 Nov 2023, 9:36 am
Obesity and Medical condition that affects Children: બાળકોમાં વધતુ વજન એક ગંભીર સમસ્યા છે, નાની વયથી શરૂ થતી આ મુશ્કેલીઓ સમય જતાં તેઓને અન્ય હેલ્થ પ્રોબ્લેમ્સ (adult problems) થઇ શકે છે જેમ કે - ડાયાબિટીસ (diabetes), હાઇ બ્લડપ્રેશર (high blood pressure) અને હાઇ કોલેસ્ટ્રોલ (high cholesterol) વગેરે. એટલું જ નહીં, ચાઇલ્ડહૂડ ઓબેસિટી (Childhood obesity) ઘણીવાર બાળકોના માનસિક વિકાસમાં પણ ક્ષતિ પહોંચાડી શકે છે અને તેઓમાં ડિપ્રેશનના (poor self-esteem and depression) લક્ષણો પણ જોવા મળે છે.
I am Gujarat childhood obesity is a serious medical condition celebrity nutritionist shared strategies to reduce and prevent it
Child Health: બાળકના સતત વધતા વજનથી પરેશાન? જીવલેણ બીમારીઓને આમંત્રણ મળે તે પહેલાં અજમાવો ન્યૂટ્રિશનિસ્ટની 3 ટિપ્સ


માયોક્લિનિક (Mayoclinic.org) અનુસાર, બાળકોમાં મેદસ્વિતાને ઘટાડવા માટે તેઓના ખોરાક અને એક્સરસાઇઝની આદતો પર સતત નજર રાખવી જોઇએ. મેદસ્વિતાને શરૂઆતથી જ ગંભીરતાથી લેવાનું શરૂ કરશો તો તમે તમારાં બાળકને આજે અને ભવિષ્યમાં થનારી ગંભીર બીમારીઓથી બચાવશો.

અહીં, સેલિબ્રિટી ન્યૂટ્રિશનિસ્ટ્ ડો. અંજલિ મુખરજી (Anjali Mukerjee, Nutritionist) એ બાળકોમાં મેદસ્વિતા ઘટાડવા માટે કઇ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઇએ તે જણાવ્યું છે. આ સિવાય જાણો, માયોક્લિનિક (Mayoclinic)ના રિપોર્ટ અનુસાર, મેદસ્વિતાથી બાળકોના સ્વાસ્થ્યને શું નુકસાન થાય છે, તેના લક્ષણો અને તેને અટકાવવા માટે શું કરશો તેની માહિતી.

(તસવીરોઃ ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા, પિક્સાબે.કોમ)

​લક્ષણો અને ડોક્ટરની સલાહ

મેદસ્વિતા અગાઉ એ જાણી લો કે, દરેક બાળક જેનું વજન વધારે હોય તે મેદસ્વિતાથી (overweight) પીડાતું હોય તેવું જરૂરી નથી. કેટલાંક બાળકોનું શરીર એવરેજ બોડી કરતાં વધારે વિકસિત થતું હોય છે. બાળકોનું બોડી ફૅટ તેમના શારિરીક વિકાસમાં મદદરૂપ થતું હોય છે, તેથી જ માતા-પિતાને એ ખ્યાલ નથી આવતો કે, તેમના બાળકોનું વજન ક્યારે અને કેવી રીતે ચિંતાનો વિષય બની શકે છે.

જો તમારાં બાળકનું વજન સતત વધી રહ્યું હોય તો તમે તમારાં ડોક્ટરને મળીને તેઓની સલાહ લઇ શકો છો. બોડી માસ ઇન્ડેક્સ (body mass index-BMI) જેમાં ઉંચાઇ અને વજનને લગતી માહિતી મળી શકે છે તેના દ્વારા ઓબેસિટીનો ખ્યાલ આવી શકે છે. ડોક્ટર ગ્રોથ ચાર્ટ અને જરૂર પડતાં અન્ય ટેસ્ટના આધારે વધતા વજનને લગતી માહિતી આપી શકે છે. ડોક્ટર દ્વારા તમારાં પરિવારમાં મેદસ્વિતાનો ઇતિહાસ, તેનો ગ્રોથ ચાર્ટ, સમય જતાં તેના વજનના કારણે કોઇ મુશ્કેલી આવશે કે નહીં તેની પુરતી માહિતી મેળવો.

બાળકમાં મેદસ્વિતા ઘટાડવા 3 ટિપ્સ

View this post on Instagram A post shared by Anjali Mukerjee (@anjalimukerjee)

​કારણો અને જોખમી પરિબળો

લાઇફસ્ટાઇલ- ખૂબ જ ઓછી શારિરીક એક્ટિવિટી, ફાસ્ટ ફૂડ અને હાઇ કેલેરી ડ્રિંક્સના કારણે બાળકોમાં મેદસ્વિતા જોવા મળે છે. આ સિવાય જીનેટિક અને હોર્મોનલ ફેક્ટર્સ પણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. આ સિવાય અન્ય ઘણાં પરિબળો છે જે બાળકના વજન વધવા પાછળ જવાબદાર છે, જેમ કેઃ

  • સતત અને વારંવાર હાઇ-કેલેરી ખોરાક (high-calorie foods)નું સેવન જેમાં ફાસ્ટફૂડ, બેક્ડ ફૂડ, વેન્ડિંગ મશીન પર મળતાં સ્નેક્સ બાળકોનું વજન વધારે છે. કેન્ડી અને ડિઝર્ટ્સ, શુગર ડ્રિંક્સ અને ઘણીવાર સ્પોર્ટ્સ ડ્રિંક્સના કારણે પણ મેદસ્વિતા થઇ શકે છે.
  • ઓછી એક્સરસાઇઝ અથવા બેઠાડું જીવન પણ મેદસ્વિતાને આમંત્રણ આપે છે. આજકાલ વ્યસ્તતાના કારણે માતા-પિતા નાની ઉંમરથી જ બાળકોને ટેલિવિઝન અને મોબાઇલ ગેમ્સ હાથમાં આપી દે છે. ઉપરાંત ટેલિવિઝનમાં આવતી અનહેલ્ધી ફૂડ્સ (unhealthy foods)ની એડવર્ટાઇઝમેન્ટ પણ જવાબદાર છે.
  • પરિવારિક ઇતિહાસ, મેદસ્વિતા ઘણીવાર પરિવારના અન્ય સભ્યોના કારણે પણ આવી શકે છે. ખાસ કરીને જે પરિવારમાં લગભગ તમામ લોકો મેદસ્વિ હોય તેઓના ઘરમાં હાઇ કેલરી ફૂડ બનતું હશે, વળી વ્યસ્ત જીવનના કારણે આપણે બાળકોને પણ ફિઝિકલ એક્ટિવિટી માટે પ્રોત્સાહન નથી આપતાં.

​સામાજિક આર્થિક અને માનસિક પરિબળો

માયોક્લિનિક (Mayoclinic) અનુસાર, આપમેળે, પરિવાર તરફથી કે માતાપિતા તરફથી મળતાં તણાવના કારણે પણ બાળકમાં મેદસ્વિતાનું પ્રમાણ વધારે છે. ઘણીવાર બાળકો સતત અનહેલ્ધી ફૂડ ખાઇને પોતાના તણાવ સામે લડતાં હોય છે, કેટલાંક કંટાળાથી બચવા માટે સતત ખાતા રહે છે. આ સિવાય એવી કોમ્યૂનિટીઝ જેઓની પાસે સુપરમાર્કેટ જેવી સુવિધાઓ કે અન્ય સુવિધાઓ ઓછી હોય તેઓ સરળતાથી એવા ખોરાક અને ફૂડ ખરીદી લેતા હોય છે જે સ્વાસ્થ્યને નુકસાન કરી શકે છે.

લૉઅર ઇનકમવાળા પરિવાર એક્સરસાઇઝને પુરતું પ્રોત્સાહન નથી આપતાં, વળી તેઓની પાસે એવી જગ્યા પણ નથી હોતી જ્યાં આ પ્રકારની શારિરીક એક્વિટિઝ સરળતાથી થઇ શકે. આ સિવાય બાળપણમાં થતી બીમારીઓ અને અમુક દવાઓના કારણે પણ મેદસ્વિતા થઇ શકે છે.

​મેદસ્વિતાથી અન્ય બીમારીઓનું જોખમ

અનહેલ્ધી ડાયટના કારણે બાળકને ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસ (Type 2 diabetes)નું જોખમ સૌથી વધારે હોય છે, આ સિવાય હાઇ કોલેસ્ટ્રોલ, હાઇ બ્લડપ્રેશર જેવી જીવલેણ અને જીવનભર રહેતી બીમારીઓ પણ થઇ શકે છે. આ પ્રકારની બીમારીઓથી ધમની અને હૃદયરોગનું જોખમ પણ ઉભું થાય છે. જેનાથી ભવિષ્યમાં હૃદયરોગ કે સ્ટ્રોકના હુમલાની શક્યતાઓ રહે છે.

વધતા વજનના કારણે હિપ્સ અને ઘૂંટણમાં સૌથી વધુ પ્રેશર આવતું હોય છે, પરિણામે તેઓને હિપ્સ, ઘૂંટણ કે પીઠના દુઃખાવાની સતત ફરિયાદ રહી શકે છે. આ સિવાય શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, અસ્થમા, અપૂરતી ઉંઘ અને નોનઆલ્કોહોલિક ફૅટી લિવર ડિઝિઝ (Nonalcoholic fatty liver disease-NAFLD) જેવા ડિસ્ઓર્ડર પણ થઇ શકે છે. NAFLDના દેખીતા લક્ષણો હોતા નથી, આ એક પ્રકારનું ફૅટ છે જે લિવરમાં જમા થાય છે અને સમયાંતરે લિવરને નુકસાન પહોંચાડે છે.

મેદસ્વિતા અટકાવવા શું કરશો?

  • તમારાં બાળક માટે ઉદાહરણ બનો અને હેલ્ધી ખોરાક અને રેગ્યુલર એક્સરસાઇઝ કરો. આનાથી બાળક જ નહીં તમને પણ ફાયદો થશે.
  • ઘરમાં શક્ય હોય ત્યાં સુધી હેલ્ધી સ્નેક્સ (healthy snacks)નો જથ્થો રાખો જેમ કે, બટર વગર એર-પોપ્ડ પોપકોર્ન (air-popped popcorn), ફ્રૂટ્સ, લૉ-ફેટ યોગર્ટસ કંદમૂળ, વ્હોલ-ગેઇન સીરિયલ્સ (whole-grain cereal)ને લૉ-ફેટ મિલ્ક સાથે આપો.
  • ખોરાકમાં ફેરબદલ કરતાં રહો જેથી તેઓ એક જ પ્રકારના ખોરાકથી કંટાળી ના જાય અને શરીર પર આ પ્રકારના ફેરફારને સરળતાથી અપનાવી લે.
  • બાળકને પ્રોત્સાહન કરવા માટે કેન્ડી, ચોકલેટ કે આઇસક્રિમના બદલે અન્ય કોઇ પુરસ્કાર (Choose nonfood rewards) આપો.
  • બાળક પુરતી ઉંઘ લઇ રહ્યું છે, તેનું ધ્યાન રાખો. રિસર્ચ અનુસાર, અપુરતી ઉંઘના કારણે મેદસ્વિતાનું જોખમ વધે છે, આના કારણે હોર્મોનલ (hormonal imbalances) ફેરફાર થવાના કારણે સતત ભૂખ લાગે છે.
  • બાળકનું ચેક-અપ રેગ્યુલર કરાવો, તેમના BMIના આધારે મેદસ્વિતાની સમસ્યા ઉભી થઇ શકે છે કે નહીં તેનો ખ્યાલ શરૂઆતથી જ મળી રહેશે.

નોંધઃ આ લેખ સામાન્ય જાણકારી માટે છે, તે કોઇ પણ પ્રકારે દવા કે ઇલાજનો પર્યાય હોઇ શકે નહીં. વધુ માહિતી માટે તમારાં ડોક્ટરનો સંપર્ક કરો.

લેખક વિશે
હેતલ ડાભી
હેતલ ડાભી 13 વર્ષથી વધુનો અનુભવ ધરાવતી જર્નાલિસ્ટ છે જેઓએ તેમની કારકિર્દીની શરૂઆત અમદાવાદના એક લોકલ ન્યૂઝપેપર સાથે વર્ષ 2007માં કરી હતી. કારકિર્દીની શરૂઆતથી લઇ અત્યાર સુધી તેઓએ ક્રાઇમ, બિઝનેસ, ટેક્નોલોજી, પોલિટિક્સ, ઇન્ટરનેશનલ અફેર્સ, ટ્રાવેલ, ફેશન, લાઇફસ્ટાઇલ જેવા વિવિધ સેક્શનમાં કામ કર્યુ છે. હાલમાં તેઓ લાઇફસ્ટાઇલ સેક્શનમાં છેલ્લાં એક વર્ષથી કામ કરે છે. જ્યાં તેઓના અનુભવના આધારે વિવિધ માહિતી અને રસપ્રદ આર્ટિકલ્સ લખી રહ્યા છે જે વાચકોને સતત નવી નવી માહિતી સાથે જકડી રાખે છે. જર્નાલિઝ્મ ઉપરાંત હેતલ ડાભીને વાંચન, લેખન અને ડાન્સનો શોખ છે. તેઓના સાહિત્ય પ્રત્યેના લગાવ અને સતત કંઇક નવું લખવા તેમ જ વાંચવાના શોખથી તેઓ એક પરિપક્વ લેખિકા છે અને આ જ બાબતની ઝલક તેમના કામમાં પણ સરળતાથી જોવા મળે છે.... વધુ વાંચો

Read Next Story