ક્યારે છે દશેરાના મુહૂર્ત
આ વખતે આજના દિવસે પૂજા, ખરીદી અને વિસર્જન માટે ત્રણ મુહૂર્ત છે. તેના પછીના દિવસે સૂર્યોદયના સમયે દસમી તિથિ હોવાને કારણે 26 ઑક્ટોબરના રોજ પણ મૂર્તિ વિસર્જન કરી શકાશે. આ દિવસે સવારે લગભગ 11-30 સુધી દસમી તિથિ હોવાને લીધે મૂર્તિ વિસર્જન માટે 2 મુહૂર્ત છે. આ વખતે દશેરા દેશના અમુક ભાગમાં 25મીએ તો અમુક જગ્યાઓએ 26 ઑક્ટોબરે મનાવવામાં આવી રહ્યા છે.
કાશી-ઉજ્જૈનના વિદ્વાનો શું કહે છે
જોકે વિદ્વાનો મુજબ પંચાંગ પ્રમાણે 25 ઑક્ટોબરે વિજયાદશમી મનાવવી જોઈએ. મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, ગુજરાત અને પંજાબના પ્રમુખ પંચાંગોમાં દશેરા 25 ઑક્ટોબરે હોવાનું લખવામાં આવ્યું છે, કારણ કે આ દિવસે દસમી તિથિમાં અપરાહ્ન કાળ અને વિજય મુહૂર્તનો સંયોગ સર્જાઈ રહ્યો છે. તેના પછીના દિવસે એટલે કે 26 ઑક્ટોબરે સૂર્યોદયના સમયે દસમી તિથિ હોવાને લીધે આ દિવસે મૂર્તિ વિસર્જન કરી શકાય છે.
વિજયાદશમીનાં મુહૂર્ત
25 ઑક્ટોબર, રવિવારના દિવસ માટે નિચેના મુહૂર્ત શુભ છે.
બપોરે 1.30થી 2.50 સુધી (વિસર્જન અને ખરીદી મુહૂર્ત)
બપોરે 2.00થી 2.40 સુધી (ખરીદી, અપરાજિતા, શમી અને શસ્ત્ર પૂજા મુહૂર્ત)
બપોરે 3.45થી સાંજે 4.15 સુધી (વિસર્જન અને ખરીદી મુહૂર્ત)
ગરબા / મૂર્તિ વિસર્જનનાં મુહૂર્ત (26 ઑક્ટોબર, સોમવાર)
સવારે 6.30થી 8.35 સુધી
સવારે 10.35થી 11.30 સુધી
રાવણ પૂતળા દહનની પરંપરા
વિષ્ણુ ધર્મોત્તર પુરાણ પ્રમાણે વિજયાદશમી પર ભગવાન શ્રીરામે યુદ્ધ માટે યાત્રાની શરૂઆત કરી હતી. વિદ્વાનોના કહેવા પ્રમાણે આ દિવસે ધર્મની રક્ષા માટે શ્રીરામે શસ્ત્ર પૂજા કરી હતી. ત્યારબાદ રાવણની પ્રતિકૃતિ યાને કે પૂતળું બનાવવામાં આવ્યું હતું. પછી વિજય મુહૂર્તમાં સુવર્ણ શલાકાથી તેનું ભેદન કરવામાં આવ્યું હતું. યાને કે સોનાની લાકડીથી તે પૂતળાનો સંહાર કરીને યુદ્ધ માટે પ્રસ્થાન કર્યું હતું. વિદ્વાનોના મત અનુસાર આમ કરવાથી યુદ્ધમાં જીત પ્રાપ્ત થાય છે. અન્ય એક માન્યતા પ્રમાણે તુલસીદાસજીના સમયથી વિજયાદશમીના દિવસે રાવણ દહનની પ્રથા શરૂ થઈ.
વિજય પ્રસ્થાનનું પ્રતીક
ભગવાન શ્રીરામના સમયથી આ દિવસ વિજય પ્રસ્થાનનું પ્રતીક બની રહ્યો છે. ભગવાન શ્રીરામે રાવણ સામે યુદ્ધ લડવા માટે આ દિવસે જ પ્રસ્થાન કર્યું હતું, અને કેટલાય દિવસો પછી રાવણ સામે યુદ્ધ લડવા માટે આ જ દિવસની પસંદગી કરી. એ પછી દ્વાપર યુગમાં અર્જુને ધૃષ્ટદ્યુમ્ન સાથે ગોરક્ષા માટે આજના જ દિવસે પ્રસ્થાન કર્યું હતું.
શિવાજી મહારાજના જીવનની મોટી ઘટના
દેશના રત્ન શિવાજી મહારાજે પણ ઔરંગઝેબ સામે આ જ દિવસે પ્રસ્થાન કરીને હિન્દુ ધર્મની રક્ષા કરી હતી. ભારતીય ઇતિહાસમાં આવાં અનેક ઉદાહરણ છે, જ્યારે હિન્દુ રાજાઓ આજના દિવસે વિજય પ્રસ્થાન કરતા હતા. દશેરાનો ઉત્સવ ભક્તિ અને શક્તિના સમયનું પ્રતીક છે.
દશેરાનું વ્યાવહારિક મહત્ત્વ
આસો મહિનાના શુક્લપક્ષના શરૂઆતના 9 દિવસ સુધી શક્તિની પૂજા કરવામાં આવે છે. યાને કે પોતાની અંદરની હકારાત્મક ઊર્જાને ઓળખીને દેવી રૂપે તેનું પૂજન કરવામાં આવે છે. યાને કે સારાં કામ કરવાનો સંકલ્પ લેવામાં આવે છે. આ દિવસે પોતાની હકારાત્મક શક્તિઓની મદદથી નકારાત્મક શક્તિઓ પર વિજય પ્રાપ્ત કરવાને જ વિજય પર્વ ગણવામાં આવ્યું છે